Özel Araştırma Haber

Osmanbegi beyliği Çatak ilçesinin “xesrik” bölgesinde egemenlik sürmüş “Osmanbegi” aşiretinin kurmuş olduğu bir Kürt beyliğidir.

Her aşiret eski gelenek ve yaşam biçiminin devamlılığını sağlamak için var olan bir topluluk ya da topluluklar federasyonudur (2005, s. 71) Osmanbegi aşireti daha çok Güney Mahabad bölgesinde yaşamlarını sürdürmüşlerdir.

Mahabad Cumhuriyeti (Kürtçe: كوماری مهاباد; Komarî Mehabad, Farsça: جمهوری مهاباد Jomhuri-e Mahābād), Ocak 1946'da  kurulan ve tekrar kısa süre içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletidir.  Bu cumhuriyette, 13 bakanın bulunduğu bir yönetim kurulu oluşturuldu. Devlet başkanı ise Kadı Muhammed idi.

Aşiret konfederasyonları ve konfederasyonlara dahil olmayan önemli bazı  aşiretlerin olduğunu tarih açıkça yazmaktadır.  Bunlardan biride “Osmanbegi aşiretidir” Osmanbegi aşireti Konfederasyonu kabul etmeyen, oldukça köklü ve güçlü bir aşiret olduğu tüm halklar tarafından açıkça bilinmektedir.

Osmanbegi aşiretinin kendilerine en yakın buldukları aşiret “Pınyanişi” aşiretidir. Çünkü Pinyanişi aşireti ile akrabalık bağları oldukça fazla ve derinlere dayanmaktadır. Çoğu insanlar: Pinyanişi ve Osmanbegi aşiretini bir bütün olarak bilir.

Hafızalarda yer edinen başka önemli bir konu ise; “Osmanbegi” aşireti çok uzun dönemlere kadar  “Giravi” aşiretinden kız almış ve uzun süre bu geleneği bozmayarak yalnızca “Giravi” aşiretine kız vermişlerdir. Daha sonra yaşanan süreçle birlikte, bu gelenek dezenformasyona uğramıştır.

Osmanbegiler, Mahabad'dan, Irak’ın Kürdistan bölgesi oradan da, Van’a yerleşir.  O’ dönemlerde sözü edilen toprakların hepsinin ortak ismi “Mezopotamya” diye geçer.  Van’ın,  Çatak ilçesinde bulunan  "Xesrik Kalesi” yıllarca Osmanbegi aşiretine ev sahipliği yaptığı bilinmektedir.

Kale bölgeye hâkim bir noktada yer almaktadır.  “Xesrik”  dönemi  Osmanbegilerin bolluk ve huzur içerisinde yaşadığı  yılları olduğu söylenebilir.  

Osmanbegiler Kesrik'teki kaleden tahmini olarak 1877 yılında başlayan ve 93 harbi olarak da bilinen Osmanlı - Rus savaşı sırasında göçmüşlerdir.

Rusların Çatak'a kadar ilerlemesi sonucunda “Osmanbegiler” buradan göçmek zorunda kalmışlardır. Göçler birkaç farklı kola ayrılmıştır, bir kısım aileler Urfa ili Suruç ilçesine, bir kısım aileler Irak’a,  Kahramanmaraş’a ve bir kısım aileler de Van’ın kadim ilçeleri olan Başkale ve Gürpınar'a göçmüşlerdir.

Mücadeleci halk olarak bilinen “Osmanbegi aşireti” savaşçılığın karşılığında bir köyü hediye alır:

Osmanlı devleti döneminde Osmanlı Rus savaşında “Osmanbegi” aşiretinin önde gelen isimlerinden “Ali ağa” gösterdiği cesaret ve gösterdiği başarılardan dolayı, Osmanlı hükümdarları tarafından kendilerine “GOSNİ” köyü hediye edilir. 1936 yılında Van’ın Çatak ilçesinin bir kısım toprağı, Van’ın Gürpınar ilçesine dahil edilir. Bu bölgelerin en büyük yaylası olan Sarıbulak (BIRK) ve Takuh Yaylası “Osmanbegi” aşiretine bağlı olan önemli yerlerdir.

Osmanbegi aşireti, Mahabad, Irak, Hakkâri, Van, Çatak, Gürpınar ve Başkale ilçelerinde yerleşirler. “Osmanbegiler” ile “Graviler” çok yakın akrabadırlar.  “Osmanbegi”  “Mambegi”  “İsabegi” ve “Fayzullahbegi” bunlar aynı zamanda  kardeştiler. Bunların bir kısmı;  Hakkâri, İran ve Irak’ta yaşarlar.  Osmanbegî’ler uzun yıllar önce daha çok Mehabad’ın güneyinde yaşamışlar.. 

Zeynel Bey’den sonra Süleyman Bey Mahmudî aşiretinin başına geçmiş ve 1643 yılında Hoşap Kalesini tahkim etmiştir. Kale kapısı üzerinde kendi isminin ve yapım tarihinin geçtiği Farsça bir kitabe vardır (Sevgen, 1960: 144). Hoşap Kalesini tahkim eden “Sarı Süleyman” olarak bilinen “Süleyman bey” Osmanbegi aşiretinin dedeleridir.

Mahmudîlerin 120 aşiret beylerinin olduğunu ve bunlardan biride “Osmanbegi aşiret beyliği” olduğunu tarih yazmaktadır. Bunların hemen hemen hepsinin  İbrahim Bey’ den yolluk ve donluk(kışlık) aldığını belirtmektedir. İbrahim bey “Osmanbegilerin büyüğüdür. (Evliya Çelebi, 2012: 141).

8 Şevval 1113/ 8 Mart 1702 tarihinde Mahmudî topraklarının aşiretin ocak zâdelerinden İbrahim Bey’e tevcih edildiğini mevcut olan belgelerden görmekteyiz (COA. A. (DVNSMHM.d.../:72-772). Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde İbrahim Bey’ den bahsederken Bir tüvana yiğittir ki, birçok defa cenk ateşine girip çıkmıştır. “İbrahim bey” Osmanbegi aşiretinin ileri gelenlerindedir.  Abdurrahman Bey,  Eski mutasarrıflardan olan İbrahim Bey’in oğludur.

“Osmanbegiler”  İlerleyen dönemlerde;  Hakkâri’ye, Hakkâri’den de, Van’ın Çatak,  Gürpınar, Başkale ilçeleri ve Van Merkez Köyleri sonrasında ise, Adana,  İstanbul, Mersin,  Ankara, Konya, Tekirdağ, Bursa, İzmir, Malatya, Diyarbakır,  Ağrı, Kırıkkale, Kayseri, Şanlıurfa, Kahramanmaraş vb. Birçok şehirlere göç ederek oralarda yaşamaya başlamışlar. 

Van Bölgesinde yer alan Osmanbegi Aşireti mensuplarına ait köyler ise şu şekilde bilinmektedir.

Gürpınar İlçesi; Kuşdağı (DemGosi) Köyü, Yolduştu Köyü, Kırgeçit Köyü, Değirmendüzü Köyü, Yiğintepe Köyü, Hoşap Mahallesi. Çatak İlçesi; Kasrik mezrası, Baltacı Köyü. Başklae İlçesi;  Boğrüpek (Xanik) Köyü, Kızılca Köyü. Van Merkez: Değirmenköy, Kevenli (Şuşanıs) Köyü, Kavuncu (Zevedanıs) Köyü, Bostaniçi (Sıhke) Beldesi. Karpuzalan (Çoravanıs) Köyü, Kurdvan Köyü, Sakalar, (Xospi) Köyü.

Osmanbegi Aşiretine ait bilinen geçmişe dönük Baba isimler: Osman beg, Cihangir beg, Süleyman beg, Ali ağa, Sadi beg, Derviş beg, Mirza beg, Halit beg, İsmail beg, Molla Ubeyt, Cİhangir Ağa, Temir ağa, Yusuf ağa, İsa beg, Ömer beg,  Molla İbrahim, Mola Tahir, Salih Matoş, Salih Ağa, Cangir beg,  Naifbeg,